Oktober 2023 – De menselijke kant van verduurzamen wordt nogal eens over het hoofd gezien. Vandaar dat het onderwerp centraal stond tijdens onze netwerkbijeenkomst in Huis73. Een belangrijke vraag was: welke soft skills zijn nodig voor een duurzame transitie? 

Voordat het officiële programma van start gaat, worden de aanwezigen welkom geheten door Nan van Schendel, de managing director van Huis73. Ze stipt allereerst de aanstaande verbouwing van het cultuurhuis aan, een vrij omvangrijke operatie waarbij tal van duurzaamheidsaspecten een rol gaan spelen. Om vervolgens de aandacht te vestigen op Shift Talks, een meerdaags festival van Huis73 dat middels diverse programmaonderdelen de ambitie heeft een spreekwoordelijk kompas te vormen voor de grote maatschappelijke thema’s van deze tijd.

Impact op de planeet

Veldverbinder Rob Bogaarts, samen met Claire van Nunen en Jopie de Zeeuw medeorganisator van deze netwerkbijeenkomst, licht daarna in het kort toe wat de aanwezigen ditmaal zoal kunnen verwachten. Aansluitend laat hij even het licht schijnen op het bekende boek De verboden impact van Babette Porcelijn, oprichter van stichting Think Big Act Now.

„Het boek geeft inzicht in onze impact op de planeet. Als je weet welke terreinen het meest schadelijk zijn voor het milieu, dan pas kun je écht effectief verduurzamen.

Rob Bogaarts

Opmerkelijk is dat de lijst van de impact top-10 op nadrukkelijke wijze aangevoerd wordt door de categorie spullen. Vlees is ‘goede’ tweede, wonen staat op gepaste afstand op plek nummer drie”, verduidelijkt Bogaarts.

„Wat je vaak ziet is dat er tussen individuen flinke discussies ontstaan, veelal met een ongemakkelijk en moralistisch karakter. Mensen voelen zich snel aangevallen in een gesprek over duurzame keuzes. Wat mij betreft moeten we vooral niet vergeten de volgende vraag te stellen: hoe kunnen we met z’n allen (verdere) polarisatie voorkomen?”

Onderzoek en ontwerp

Vervolgens is het de beurt aan Lucas Zoutendijk van Studio 1:1 om de eerste presentatie te verzorgen. De focus van het in Rotterdam gevestigde bureau ligt voortdurend op onderzoek en ontwerp in de openbare ruimte, waarbij participatie van bewoners een wezenlijk aandachtspunt is. Het ontwerpbureau is met name actief in gebieden waar stad en natuur elkaar raken, meestal in het semipublieke domein. Door cross-sectorale samenwerking met experts én inclusieve co-creatie staat het onderwerp ‘leefbaarheid’ telkens voorop.

„Gedegen onderzoek is evenals grote betrokkenheid een belangrijk vertrekpunt. Specifieke lokale en contextuele omstandigheden leveren doorgaans de voornaamste inzichten op voor ons ontwerp.”

Lucas Zoutendijk

In de regel analyseren we een gebied vanuit verschillende invalshoeken en op verschillende schaalniveaus. Kenmerkend voor onze werkwijze is dat we niet alleen op zoek zijn naar de sociale oplossing, maar dat we ook de sociale weg ernaartoe hoog in het vaandel hebben staan”, onderstreept Zoutendijk. 

Ecosystemen

Hierna ondersteunt Zoutendijk zijn verhaal met een aantal praktijkvoorbeelden. „Het groene klimaatadaptieve aspect verschilt per corporatie en ook per situatie. We kijken altijd waar we de meeste impact kunnen maken. Speciaal voor BrabantWonen hebben we een ontwerpend onderzoek gedaan naar manieren hoe de woningcorporatie ecosystemen in Den Bosch en Oss kan versterken. Een opvallende ontwikkeling is bijvoorbeeld dat op steeds meer plaatsen gekozen wordt voor de aanleg van een wadi. Het is een duurzame oplossing voor regenwaterbeheer.” Een wadi -een van oorsprong Arabisch woord dat in ons land gebruikt wordt als afkorting voor ‘waterafvoer en drainage-infrastructuur’- is feitelijk te omschrijven als een ‘groene’ greppel in een stedelijk gebied. Een wadi bergt regenwater en zuivert het, waarna het water (geleidelijk) infiltreert in de ondergrond.

Het realiseren van een Groen Handboek in opdracht van een woningcorporatie in Bergen op Zoom en verscheidene groene interventies, onder andere in Rotterdam (Grotekerkplein) en in Den Bosch (Burgemeester Loeffplein) passeren eveneens de revue.

Wijkgericht

De tweede spreker is Willeke van der Doelen, samen met Maartje van der Lee eigenaar van Buurtbinders. De organisatie die gesetteld is in Den Bosch maar landelijk opereert, heeft de afgelopen jaren veel expertise opgebouwd op het gebied van wijkgericht werken. Het leggen van een accent op de thema’s verduurzaming en ongelijkheid vormt binnen het werk van Buurtbinders ontegenzeglijk een belangrijk uitgangspunt. Van der Doelen steekt gelijk van wal: „We zijn eigenlijk een soort community workers zonder subsidie, haha. In hoofdzaak werken we voor mensen die op verschillende terreinen gebaat zijn bij extra inspanningen, om de algehele leefbaarheid te verbeteren. Want het is geen geheim: Nederland is per definitie een rijk land maar niet voor iedereen.” Hoewel dat in het verleden anders was constateert ze dat bij velen de bewustwording omtrent het belang van verduurzaming groeiende is.

„Met name door de gestegen gasprijzen ervaren de bewoners in toenemende mate de urgentie, maar ze overzien lang niet altijd wat dit allemaal voor hen persoonlijk betekent. Het maken van duurzame keuzes is mede daardoor geen vanzelfsprekendheid.” 

Willeke van der Doelen

Radertjes

De werkwijze van Buurtbinders is er doorgaans op gericht samen met de bewoners ‘verstrikte ideeën en vastgelopen systemen’ aan te pakken. „We trekken telkens de wijk in om zoveel mogelijk met betrokkenen in contact te komen om vervolgens gezamenlijk tot actie over te gaan, om de radertjes in beweging te brengen. Nee, we deinzen er niet voor terug de wijk als het ware ‘binnenstebuiten’ te keren. Het zogenaamde ‘ongemakkelijke’ gesprek gaan we daarbij niet snel uit de weg. Doordat we met een grote regelmaat met onze poten in de klei staan, zijn we meestal in staat na verloop van tijd samen het verschil te maken. Naast participatiebevordering is bijvoorbeeld het vergroten van het draagvlak rondom de energietransitie iets wat veelvuldig onze aandacht heeft.”

Gedroomde werkelijkheid

Sanne Roemen komt de eer toe om op passende wijze de netwerkbijeenkomst af te sluiten. Met een zachte knuffel in de vorm van een ‘luistervink’ als alternatief voor de meer bekende talking stick weet ze herhaaldelijk op effectieve wijze de aandacht te trekken. De aanwezigen krijgen van haar de opdracht een tekening van hun gedroomde werkelijkheid te maken. Aan de hand van de tekeningen wordt er -eerst in kleine groepjes, daarna in plenaire vorm- druk overleg gevoerd om samen de prachtige ideeën verder uit te werken.