Springlevende Bossche bodem biedt volop perspectief voor circulaire leefomgeving

juni 2023 – Er bestaat geen afval, alles is van waarde. Het is de kerngedachte achter de circulaire economie. Een thema dat steeds vaker de aandacht opeist binnen de hedendaagse samenleving, met het oog op de toekomst. Een terugblik op de netwerkbijeenkomst, geschreven door Chris Korsten.

In het inspirerende vooroorlogse pand van het Consortium voor Innovatie aan de Koningsweg komt Rob Bogaarts namens de organisatie de eer toe een vijftigtal geïnteresseerden, die mêlee aan beroepsvelden en sectoren vertegenwoordigen, te verwelkomen. Voordat het inhoudelijke programma van start gaat legt-ie eerst in een notendop uit waar de Club van Duurzaam Doen voor staat.

Duurzame doeners

„Onze mainfocus is erop gericht de Bossche leefomgeving voor zowel de huidige als toekomstige generaties schoner, groener en gezonder te maken. Dat willen we bereiken middels vier kernwoorden: inspireren, stimuleren, versnellen én verbinden. Door het organiseren van events verbinden we duurzame doeners en andere spelers binnen het Bossche ecosysteem automatisch met elkaar”, doet Bogaarts uit de doeken. „We willen zoveel mogelijk Bosschenaren bereiken om vervolgens gezamenlijk de stad in beweging te brengen. We zijn ervan overtuigd dat de kracht van samenwerken op dit vlak mede door het boemerangeffect zich vroeg of laat zal uitbetalen.”

Holy Shit

Het eerste onderdeel dat op het menu prijkt, is meteen iets waarop een flinke taboe rust. „We zijn gewend om na elke darmspoeling ‘gewoon’ door te trekken. Maar Jezus, wat zonde!”, luiden de prikkelende woorden van poop trooper-expert Katrien Eisenloeffel. Ze is naar Den Bosch gekomen om Holy Shit te presenteren.

Een documentaire over Broodje Poep, gemaakt door stichting Rondgang en Change the Story, met als ondertiteling ‘Hoe jouw poep de wereld kan voeden’. In de docu laten personen met een diverse achtergrond hun licht schijnen op de wondere wereld van poep. De strekking is helder: de situatie is alarmerend. Door een tekort aan nutriënten raakt vruchtbare grond verloren, wat en passant een nadelige invloed heeft op de biodiversiteit. De doorgaans zoute kunstmest, die bovendien dikwijls (te) snel in water oplost, is een van de boosdoeners. Daar komt bij dat fosfaaterts onomstotelijk een eindige grondstof is.

„De mens is dus in zekere zin in staat met z’n kringspier de voedsel-kringloop te sluiten”, concludeert Eisenloeffel bijna triomfantelijk na de vertoning.

Springlevende bodem

Maar niet getreurd. In menselijke poep zitten over het algemeen hoogwaardige voedingsstoffen, nog méér dan in dierlijke drek. In de docu wordt benadrukt dat de beestjes in de grond er ‘blij’ van worden. Het gevolg daarvan is weer dat planten de broodnodige nutriënten in de springlevende bodem beter opnemen. „De mens is dus in zekere zin in staat met z’n kringspier de voedselkringloop te sluiten”, concludeert Eisenloeffel bijna triomfantelijk na de vertoning. „Let wel: composteren is een voorwaarde om de pathogenen eruit te halen. Eveneens om een te hoge concentratie nutriënten te voorkomen. Helaas bestaan er nog enkele serieuze bottlenecks. Het rioleringssysteem zal wellicht grondig moeten worden herzien, evenals de regelgeving.”

Hierna is het tijd voor een drietal breakout-sessies die zich op verschillende plekken afspelen, telkens met een wisselende groepssamenstelling. Praktijkvoorbeelden uit het netwerk van de deelnemers, gekoppeld aan hulpvragen, worden hierbij als uitgangspunt genomen.

„Vrijwilligers zijn er nooit genoeg. Bij deze een oproep aan afwachtende individuen mét een klimaatdepressie: kom van die luie bank en doe mee!”

Toename van aantal bomen

Zo doet filmmaker Stijn Mertens, eigenaar van STinyHouse en een verbinder bij uitstek, met een fonkeling in z’n ogen een boekje open over zijn dadendrang als het gaat om het bereiken van een groenere samenleving. Meerdere initiatieven hebben zijn aandacht.

„Onder de vlag van MeerBomenNu, een campagne van Urgenda, probeer ik samen met gelijkgestemden zaailingen te redden van de roekeloze maaiers van de gemeente. We kuilen ze massaal in op ‘veilige’ stukken grond waar ze gedurende de periode van oktober tot en met februari kunnen overwinteren. Het is zaak vraag en aanbod goed op elkaar af te stemmen. Part of the game is dat geïnteresseerden ze gratis kunnen komen ophalen. Op die manier dragen we substantieel bij aan een toename van het aantal bomen”, licht Mertens toe. „Vrijwilligers zijn er nooit genoeg. Bij deze een oproep aan afwachtende individuen mét een klimaatdepressie: kom van die luie bank en doe mee!”

Positieve energie

Mertens heeft ook grote betrokkenheid bij stichting Struikroven. Jaarlijks gaan vele hectaren aan bestaand groen verloren, omdat het moet zwichten voor de nieuwbouw, renovatie en/of herinrichting van woonwijken. „De stichting doet indien mogelijk haar uiterste best ervoor te zorgen dat het groen -liefst in dezelfde omgeving- een nieuwe bestemming krijgt. Een tweede leven in de tuinen van omwonenden is altijd een interessant alternatief, net als verplaatsing naar een plek in de openbare ruimte. Bij dat laatste moet je denken aan parken, schoolpleinen en zogenaamde ‘roverstuinen’. Het is vaste prik dat bij dit soort verplaatsingen veel positieve energie vrijkomt. Meedoen aan dit initiatief is dus een andere aanrader”, verzekert Mertens.

Biobased & circulair

Johan Treur heeft de handschoen opgepakt om een andere breakout-sessie in goede banen te leiden. Hij werkt voor SPARK Campus en bij deze gelegenheid zoomt hij in op de benodigde skills voor biobased & circulair bouwen.

„Bij SPARK koppelen we doorgaans innovatie aan onderwijs en de dagelijkse praktijk. Bijvoorbeeld bij Biobased Boschveld, een bijzondere showcase met een dito achtergrond. Het is een project in opdracht van BrabantWonen dat menigeen tot de verbeelding spreekt. Biobased bouwen wordt steeds populairder, temeer omdat sterke hernieuwbare (plantaardige) grondstoffen zoals hout, hennep en vlas oneindig vaak kunnen worden geproduceerd. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld staal, zandkalksteen en beton”, verduidelijkt Treur.

„Een andere relevante ontwikkeling is dat tegenwoordig met behulp van moderne machines en apparatuur onderdelen perfect op maat kunnen worden gemaakt. In samenwerking met studenten en creatieve makers zoeken we naar nieuwe oplossingen. Een challenge op gebied van opschaalbare en efficiënte biobased verbindingen is een treffend voorbeeld. Schroeven e.d. zijn dan niet meer nodig. Scheelt een hoop ijzer en andere zooi.”

Op zoek naar challenges die bijdragen aan de realisatie van een emissievrije, circulaire en klimaatbestendige leefomgeving.

Plasticvrije ondergrond

Treur is vooral benieuwd of de aanwezigen tijdens deze netwerkbijeenkomst challenges, die bijdragen aan de realisatie van een emissievrije, circulaire en klimaatbestendige leefomgeving, kunnen aanreiken. In kleine groepen komen allerlei ingenieuze ideeën en oplossingen op tafel. Een daarvan is om standaard op uiteenlopende locaties een plasticvrije ondergrond te verwezenlijken. „Ter illustratie wordt vandaag de dag nog veel gebruik gemaakt van worteldoek waarin een partij plastic zit verweven. Alternatieven zoals juten oplossingen zijn er wel, maar werken nog niet optimaal. Dat zou een hele mooie challenge kunnen zijn”, oppert één van de aanwezigen.

Voedselbos

In de derde breakout-sessie staat Voedselbos Woest centraal. Een stuk natuur dat vrij recentelijk is aangelegd, gesitueerd in het Kanaalpark tussen Empel en Rosmalen. Monique Westerlaken, lid van de kerngroep en medeoprichter, zit met enkele vragen. Zo wil ze graag weten wat een toekomstige oogst eventueel kan betekenen voor de Bossche samenleving. De circa veertig vrijwilligers van het burgerinitiatief willen namelijk méér verbinding met de stad.

„Het is een openbaar voedselbos van zo’n 1,2 hectare, met zeven voedsellagen. De grond hebben we gepacht van de gemeente. Op de kleibodem hebben we van alles geplant; ongeveer drieduizend struiken en bomen in totaal. Van een keur aan fruit- en notenbomen tot frambozen, druiven en diverse soorten bessen. Iedereen kan het zien, proeven, ervaren”, vertelt Westerlaken op gepassioneerde wijze. „Komend najaar gaan we nog meer planten, om wat extra variatie en biodiversiteit te bewerkstelligen. Over een jaar of vijf verwachten we de eerste serieuze oogst.”

Muziek-notendag

De reacties die ze krijgt op haar vraagstelling zijn niet gering. Naar verwachting zullen de geoogste producten straks meer dan welkom zijn bij de Voedselbank en andere maatschappelijke instellingen en instanties. „Het organiseren van een ludieke Muziek-notendag en samenwerking zoeken met de biologische markt op vrijdag en de plaatselijke horeca zijn óók suggesties die me ter ore zijn gekomen.

Een andere optie is een een-tweetje aangaan met Koning Willem I College. De opleidingen van de Middelbare Horeca School zijn voor een groot deel gebaseerd op de principes van Dutch Cuisine. Met daarbij onder andere het accent op streekproducten en het biologische voedsel dat de natuur ons biedt”, aldus Westerlaken. „Verder mogen de vogels, insecten en andere beestjes natuurlijk ook best een graantje meepikken.”

‘Open mic’

Van de vaste prik bij een netwerkbijeenkomst wordt goed gebruik gemaakt.

Eline Slagers, een toekomstige bewoner van het duurzame project Boschgaard aan het Mgr.van Roosmalenplein, nodigt iedereen uit om tijdens de bouwvakvakantie (24 juli t/m 13 augustus) deel te nemen aan het Klusfest. Met als doel gezamenlijk de afbouw te realiseren, vergezeld van het nodige vertier.

Samira Racdu, betrokken bij GroenCollect, vestigt de aandacht op de mogelijkheid van een duurzame afvalinzameling. Een belangrijk aspect is dat de groene restmaterialen uit het afval worden verwerkt tot biogas. Een initiatief dat al in een aantal steden in De Randstad is geland, maar nog niet in Den Bosch.

Judith Mingers, eigenaar van Wasted about waste, is een kei in het arrangeren van een clean-up in combinatie met een silent disco. Wie dat eens wil ervaren, doet er goed aan op 8 juli naar het gratis toegankelijke DeltaFest op de Tramkade komen.

Marc Graetz tenslotte wijst op het bestaan van het initiatief OnzeAuto, waarbij buurtbewoners samen onder bepaalde voorwaarden een elektrische auto met elkaar kunnen delen. „Wat zou het toch mooi zijn als dit initiatief in de nabije toekomst ook aanslaat in sociale achterstandswijken. Het mes snijdt dan van twee kanten”, onderstreept Graetz.

Tijdens afsluitende ‘borrel’ is er nog gelegenheid kennis te maken met een duurzame siroop, geproduceerd door de Fruitslagers van Roze Bunker.